W dniu 17 listopada 2020 r. WSA w Poznaniu wydał wyrok (I SA/Po 454/20) uchylający interpretację Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej.
W opisanym stanie faktycznym spółka (skarżąca) oraz jej udziałowiec wnieśli o wydanie indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych. Wskazano, że skarżącą jest polski rezydent podatkowy dla celów podatku dochodowego od osób prawnych. Udziałowcem spółki jest polski rezydent podatkowy dla celów podatku dochodowego do osób fizycznych. Pomiędzy pięcioma udziałowcami spółki występuje pokrewieństwo lub powinowactwo do drugiego stopnia. Prezesem Zarządu spółki jest małżonka jednego z udziałowców. Skarżąca nie powołała Rady Nadzorczej. Udziałowcy nie zasiadają w zarządzie spółki. Żaden z udziałowców nie posiada w stosunku do spółki dodatkowych uprawnień innych niż te, które wynikają z faktu posiadania udziałów, a które mogłyby wpływać na jej kluczowe decyzje. Trzech z pięciu udziałowców spółki podjęło decyzję o wystąpieniu ze spółki, dwóch postanowiło kontynuować uczestnictwo. Ustalono, iż wystąpienie ze spółki nastąpi w formie dobrowolnego umorzenia wszystkich udziałów posiadanych w kapitale zakładowym, na podstawie uchwały zgromadzenia wspólników, bez wynagrodzenia.
W ocenie występujących z wnioskiem planowane umorzenie udziałów wspólnika nie będzie stanowić transakcji kontrolowanej (nie będą mogły mieć zastosowania przepisy rozdziału 1a ustawy o PDOP). Wskazano, że dla zaistnienia transakcji kontrolowanej niezbędne jest spełnienie dwóch podstawowych przesłanek (ustalenie lub narzucenie warunków działań w wyniku powiązań oraz podjęcie działań o charakterze gospodarczym). Zdaniem występujących z wnioskiem żadna z tych przesłanek nie zostanie zrealizowana (wspólnik i spółka nie są podmiotami powiązanymi). Umorzenie nie stanowi “działania o charakterze gospodarczym”, które stanowi element definicyjny transakcji kontrolowanej.
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej uznał za prawidłowe stanowisko występujących z wnioskiem w części dotyczącej braku wystąpienia przychodu podatkowego po stronie spółki. W pozostałym zakresie stanowisko występujących z wnioskiem uznał za nieprawidłowe.
Skarżąca zakwestionowała pogląd, że skarżąca oraz wnioskodawca niebędący stroną postępowania interpretacyjnego są podmiotami powiązanymi, podnosząc m. in., że aktualne brzmienie ustawy o PDOP nie daje podstaw do uznania, że wspólnik i skarżąca są podmiotami powiązanymi. Fakt istnienia pewnych powiązań pomiędzy wspólnikiem będącym wnioskodawcą a innymi udziałowcami nie jest wystarczający do stwierdzenia, że między nim a spółką występuje powiązanie.
Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił zaskarżoną interpretację indywidualną w części uznającej stanowisko skarżącej za nieprawidłowe.
Przyznał rację skarżącej, że planowane umorzenie udziałów wspólnika, mające formę nieodpłatnego nabycia udziałów wspólnika przez spółkę w celu ich umorzenia, nie będzie stanowić transakcji kontrolowanej. Skarżąca trafnie podnosi, że wspólnik i spółka nie są podmiotami powiązanymi. Spółka i wspólnik nie spełniają warunku kwalifikowanych, bezpośrednich ani pośrednich, powiązań kapitałowych i innych (określonych w zdefiniowane w art. 11a ust. 2 ustawy o PDOP). Powiązania zgodnie z przywołanym artykułem występujące wyłącznie między udziałowcami nie mają wpływu na warunki dobrowolnego umorzenia udziałów, a w konsekwencji, brak jest podstaw dla przyjęcia, że w przedstawionych okolicznościach dobrowolne umorzenie udziałów bez wynagrodzenia stanowi zdarzenie, którego warunki mogłyby zostać ustalone w wyniku powiązań. Ponadto powiązania (w rozumieniu art. 11a ust. 1 pkt 5 ustawy o PDOP) występujące wyłącznie między udziałowcami nie mają wpływu na warunki dobrowolnego umorzenia udziałów, a w konsekwencji, brak jest podstaw dla przyjęcia, że w przedstawionych okolicznościach dobrowolne umorzenie udziałów bez wynagrodzenia stanowi zdarzenie, którego warunki mogłyby zostać ustalone w wyniku powiązań. Rzeczywisty przebieg transakcji dobrowolnego umorzenia udziałów wspólnika, nie może więc być identyfikowany na podstawie faktycznych zachowań stron skoro musi mieć oparcie we wcześniejszej umowie spółki, a przepisy kodeksu spółek handlowych, nie zabraniają, a wręcz umożliwiają umorzenie bez wynagrodzenia, jeśli tylko zainteresowany wspólnik wyrazi na to zgodę.
Sąd wbrew twierdzeniu skarżącej stwierdził, że nieodpłatne umorzenie udziałów można traktować jako działania o charakterze gospodarczym. Kluczowe dla prawidłowej wykładni art. 11a ust. 1 pkt 6 ustawy o PDOP jest ustalenie znaczenia zwrotu “działania o charakterze gospodarczym”. Prawidłowość powyższego, szerokiego rozumienia działań o charakterze gospodarczym znajduje potwierdzenie w uzasadnieniu projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (druk nr 2860, Sejm VIII kadencji, dostęp pod adresem: sejm.gov.pl/sejm8.nsf/druk.xsp?nr=2860). W uzasadnieniu tym wskazano, że pojęcie transakcji kontrolowanej obejmuje wszelkie działania gospodarcze (w tym działania o charakterze handlowym, kapitałowym, finansowym i usługowym), których rzeczywista treść identyfikowana jest na podstawie faktycznych zachowań stron.
Autor: Magdalena Świątkiewicz ? Konsultant podatkowy
