W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 listopada 2023 r. o sygn. akt II FSK 255/21, dokonano przeglądu orzeczenia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 17 listopada 2020 r. o sygn. akt I SA/Po 453/20 dotyczącego nieodpłatnego umorzenia udziałów w kontekście uznania zdarzenia jako transakcję kontrolowaną.
Skarżąca, Spółka B. sp. z o.o. zwróciła się z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej w przedmiocie planowanego umorzenia udziałów wspólnika, zastanawiając się, czy ta transakcja stanowi transakcję kontrolowaną podlegającą regulacjom o cenach transferowych. W ocenie Spółki taka czynność nie będzie stanowić transakcji kontrolowanej. Jednak Dyrektor KIS nie zgodził się ze stanowiskiem przedstawionym przez Wnioskodawcę wskazując, że umorzenie udziałów, niezależnie od jego charakteru (dobrowolne lub przymusowe), będzie mieściło się w pojęciu “transakcji” i powinno być przedmiotem dokumentacji podatkowej.
Wobec powstałych wątpliwości, Sąd pierwszej instancji pomimo uznania, że umorzenie udziałów może być traktowane jako działanie o charakterze gospodarczym uznał, że dobrowolne umorzenie udziałów bez wynagrodzenia, dokonane między podmiotami powiązanymi nie jest transakcją kontrolowaną. Do tego umorzenia nie dojdzie bowiem na skutek działań spółki i wspólnika, których warunki zostały ustalone lub narzucone w wyniku powiązań.
Kluczowe znaczenie w tym kontekście ma właściwe zrozumienie definicji transakcji kontrolowanej, obejmującej szeroki zakres działań podejmowanych między podmiotami powiązanymi, niezależnie od ich charakteru i celu. Uzasadnienie do Ustawy wskazuje, iż pojęcie transakcji kontrolowanej obejmuje wszelkie działania gospodarcze (w tym działania o charakterze handlowym, kapitałowym, finansowym i usługowym), których rzeczywista treść identyfikowana jest na podstawie faktycznych zachowań stron. A obowiązek dokumentowania cen transferowych nie ogranicza się jedynie do standardowych transakcji takich jak usługi, dostawy towarów czy działania finansowe, a dotyczy bardziej złożonych zdarzeń, które mogą nie być bezpośrednio rozumiane jako transakcje w codziennym użyciu tego słowa – chociażby różnorodne procesy restrukturyzacyjne, umowy o współpracy, umowy spółek osobowych czy umowy o podziale kosztów.
Naczelny Sąd Administracyjny podważył stanowisko, według którego nieodpłatne umorzenie udziałów nie było uznane za transakcję kontrolowaną, podkreślając, że takie działania, nawet jeśli odbywają się dobrowolnie oraz bez wynagrodzenia – mogą mieć charakter gospodarczy i powinny podlegać regulacjom dotyczącym cen transferowych.
Umorzenie udziałów mimo, iż nie wiąże się z bezpośrednim przepływem środków finansowych ma istotne konsekwencje ekonomiczne. Taka operacja może wpływać na strukturę kapitałową spółki. W świetle tych konsekwencji umorzenie udziałów można postrzegać jako działanie o charakterze gospodarczym, ponieważ wiąże się z istotnymi zmianami w strukturze i funkcjonowaniu spółki.
Bez znaczenia pozostaje również fakt, iż udziały są umarzane w sposób nieodpłatny, ponieważ nie wynika to z samej konstrukcji instytucji umorzenia udziałów, lecz ze zgody wspólnika, którego udziały są umarzane oraz zgody Spółki wyrażonej w formie uchwały o umorzeniu przez jej organ jakim jest zgromadzenie wspólników.
Autor: Katarzyna Różańska – Asystent podatkowy
