Wzrost kontroli transakcji między podmiotami powiązanymi

Organy skarbowe coraz częściej dokonują kontroli transakcji między podmiotami powiązanymi. Na przestrzeni lat 2019-2021 liczba złożonych informacji o cenach transferowych w postaci formularza TPR wynosiła ponad 170 tysięcy, z czego 40% stanowiły transakcje finansowe, a 28% usługowe. Pozostałe transakcje dotyczyły między innymi refaktur i transakcji związanymi z restrukturyzacją przedsiębiorstw. Od 2019 roku zostało wprowadzone do regulacji narzędzie recharakteryzacji lub pominięcia transakcji.

Zmiany legislacyjne a analiza cen transferowych

Ostatnie zmiany legislacyjne wprowadziły istotne modyfikacje w zakresie przepisów dotyczących cen transferowych, co sprawia, że temat ten jest istotny w kontekście czynności sprawdzających ze strony organów podatkowych.

Recharakteryzacja transakcji

Samo pojęcie recharakteryzacji transakcji odnosi się do przeklasyfikowania transakcji kontrolowanej na inną “odpowiednią transakcję”, która miałaby być zawarta przez podmioty niepowiązane kierujące się racjonalnością ekonomiczną. Przykładem może być sytuacja, w której organ podatkowy stwierdza, że umowa pożyczki zawarta między podmiotami powiązanymi powinna być traktowana jako umowa darowizny. Wówczas, badając wystąpienie obowiązku sprawozdawczego cen transferowych należy oprzeć się nie na wartości zaciągniętego kapitału (próg ustawowy 10 000 000 PLN) tylko na wartości nominalnej darowizny (2 000 000 PLN dla kategorii transakcji pozostałych). Ponadto, mechanizm recharakteryzacji może doprowadzić do wystąpienia korekty cen transferowych, co może spowodować zwiększenie kosztu bądź zmniejszenie przychodu analizowanej transakcji.

Dokumentacja i wyzwania związane z korektą cen transferowych

W momencie kiedy podatnik decyduje się na korektę cen transferowych, powinien posiadać dokument potwierdzający korektę usługobiorcy (strony sprzedażowej lub zakupowej) tak, aby obie strony dokonały korekty w tej samej wysokości. To w praktyce często sprawia wiele trudności. Zgodnie z objaśnieniami Ministerstwa Finansów, korekty te powinny być dokonywane tak często, jak dokonywałyby tego podmioty niepowiązane.

Pominięcie transkacji

Pominięcie transakcji oznacza natomiast, że dana transakcja nie powinna mieć miejsca ze względu na brak racjonalności ekonomicznej. Co więcej, organy podatkowe są uprawnione na mocy art. 11c ust 4 ustawy o CIT określić dochód lub stratę podatnika na podstawie transakcji odpowiedniej, a nie kontrolowanej. Przepis ten budzi wiele kontrowersji, gdyż przyznaje organom szerokie kompetencje, które mogą być wykorzystywane do kwestionowania warunków transakcji zawartych przed 1 stycznia 2019 roku.

Analiza profilu funkcjonalnego transakcji

Wytyczne OECD podkreślają, że przed zastosowaniem recharakteryzacji lub pominięcia transakcji, należy dokładnie przeanalizować jej profil funkcjonalny. Zasada ceny rynkowej (ang. arm’s length principle) wymaga, aby podmioty powiązane ustalały ceny transferowe na warunkach, które ustaliłyby między sobą podmioty niepowiązane. Analiza profilu funkcjonalnego transakcji jest kluczowa aby ocenić, czy warunki ustalone między podmiotami powiązanymi odbiegają od tych, które byłyby uzgodnione przez podmioty niepowiązane.

Orzecznictwo sądowe a recharakteryzacja transakcji

W orzecznictwie sądowym pojawiają się wyroki, które kwestionują działania organów podatkowych w zakresie recharakteryzacji transakcji. Przykładem jest wyrok WSA w Olsztynie z dnia 29 marca 2023 roku (I SA/Ol 33/23), w którym sąd zarzucił fiskusowi niewłaściwe zebranie i ocenę materiału dowodowego. Sąd stwierdził, że organ podatkowy nie wykazał, że warunki transakcji odbiegają od tych, które ustaliłyby między sobą podmioty niepowiązane, co prowadzi do naruszenia zasad prowadzenia postępowania dowodowego.

Zalecenia dla podatników

Podsumowując, w praktyce kluczowe jest, aby podatnicy dokładnie analizowali przedmiot transakcji kontrolowanych i starannie dokumentowali je w dokumentacji lokalnej cen transferowych, aby uniknąć potencjalnych sporów z organami podatkowymi. Warto również odwoływać się do orzecznictwa sądowego, które może dostarczyć cennych wskazówek dotyczących stosowania nowych przepisów w praktyce.

Autor: Patryk Badyna – Starszy konsultant podatkowy