W dzisiejszym świecie dynamicznie zmieniających się przepisów podatkowych, wiele firm staje przed wyzwaniem prawidłowego stosowania preferencji podatkowych. Jednym z narzędzi, które miało pomóc przedsiębiorcom, jest opinia o stosowaniu preferencji (dalej opinia). Niestety, uzyskanie takiej opinii może okazać się trudniejsze niż się wydaje.
Coraz częściej zdarza się, że organy podatkowe odmawiają wydania opinii, co budzi wiele kontrowersji. Jakie są główne powody odmowy i w jakich sytuacjach podatnik może spotkać się z negatywną decyzją? Omówmy to na podstawie wyroku NSA z 19 grudnia 2023 r. (sygn. II FSK 28/23).
Preferencje podatkowe a opinia o ich stosowaniu
Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób prawnych (ustawa o CIT), podatnicy mogą ubiegać się o wydanie opinii, aby mieć pewność, że ich działania są zgodne z przepisami i pozwolą na skorzystanie z określonych ulg, zwolnień czy obniżonych stawek podatkowych. Opinie te mają znaczenie w kontekście transakcji międzynarodowych podlegających pod reżim podatku u źródła, gdzie istnieje możliwość zastosowania preferencyjnych stawek/zwolnień na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania (UPO) lub zwolnień ustawowych (ustawa o CIT) Niestety, jak pokazuje omawiany wyrok, uzyskanie takiej opinii nie jest proste, a organy podatkowe mają szerokie pole do odmowy jej wydania.
Przypadki odmowy wydania opinii
Podstawą do odmowy wydania opinii jest art. 26b ust. 3 ustawy o CIT, który wskazuje kilka przypadków, w których organ podatkowy może odmówić jej wydania. Należą do nich m.in.:
- niespełnienie warunków umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania,
- uzasadnione wątpliwości co do zgodności przedstawionej dokumentacji z rzeczywistością,
- przypuszczenie wydania decyzji z zastosowaniem przepisów przeciwdziałających unikaniu opodatkowania.
Wyrok NSA potwierdził, że organ podatkowy może odmówić wydania opinii wyłącznie na podstawie swoich wątpliwości, bez konieczności prowadzenia pełnego postępowania dowodowego. Jest to szczególnie istotne, gdyż oznacza, że podatnik nie zawsze może uzyskać pełne wyjaśnienia, na jakiej podstawie odmawia mu się prawa do preferencji.
Rola rzeczywistego właściciela w odmowie
W sprawie, która była przedmiotem wyroku NSA, jednym z kluczowych zagadnień było ustalenie, kto jest rzeczywistym właścicielem należności. W omawianym przypadku organ podatkowy zakwestionował, czy zagraniczna spółka, będąca podmiotem pośredniczącym, jest rzeczywistym beneficjentem odsetek i dywidend. Co ciekawe, jak podkreślił NSA, wystarczające do odmowy było samo istnienie wątpliwości organu co do tej kwestii, bez konieczności ostatecznego rozstrzygania, czy podatnik faktycznie był rzeczywistym właścicielem.
To stanowisko budzi kontrowersje, ponieważ zgodnie z obowiązującymi przepisami podatkowymi podatnik powinien móc przedstawić dokumentację potwierdzającą, że spełnia warunki do skorzystania z preferencji podatkowej. Jednak w tej sprawie NSA uznał, że wątpliwości organu są wystarczającym powodem do odmowy wydania opinii. Rodzi to pewne obawy, czy podatnicy mają realną szansę na obronę swoich racji w postępowaniu przed organem podatkowym.
Brak obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego
Wyrok NSA podkreślił również, że w procedurze wydawania opinii organ podatkowy nie ma obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego. Oznacza to, że ciężar udowodnienia, iż podatnik spełnia warunki do skorzystania z preferencji, spoczywa wyłącznie na nim. Organ jedynie analizuje dostarczone przez podatnika dokumenty, a w przypadku jakichkolwiek wątpliwości ma prawo odmówić wydania opinii.
W praktyce może to prowadzić do sytuacji, w której podatnik załącza szeroką dokumentację, ale organ i tak uznaje, że nie jest ona wystarczająca do rozwiania jego wątpliwości. Jak podkreślił NSA, przepisy nie określają dokładnie, jakie dokumenty i informacje podatnik powinien przedstawić, aby spełnić oczekiwania organu.
Analogiczne stanowisko NSA przedstawił w innym wyroku z 19 grudnia 2023 r. o sygn. II FSK 29/23.
Odmowa wydania opinii o stosowaniu preferencji podatkowych w wyroku WSA w Lublinie
Organy podatkowe mogą w określonych przypadkach odmówić wydania opinii. Wynika to z art. 26b ust. 3 ustawy o CIT oraz art. 41d ust. 1 ustawy o PIT. Taka decyzja zapadła w sprawie, która trafiła przed Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie, gdzie przedsiębiorca złożył skargę na odmowę wydania opinii dotyczącej preferencji podatkowych w odniesieniu do dywidendy wypłacanej na rzecz spółki holenderskiej. Zgodnie z decyzją organu podatkowego, z uwagi na fakt, że dywidendy w Holandii są zwolnione z opodatkowania, firma nie spełniała wymogów określonych w art. 22 ust. 4 ustawy o CIT, co oznaczało konieczność poboru podatku u źródła w Polsce. Wojewódzki Sąd Administracyjny przychylił się do tej argumentacji i oddalił skargę (sygn. akt I SA/Lu 100/23), co potwierdza zasadność odmowy wydania opinii.
Podobne przypadki były już wcześniej rozstrzygane przez sądy administracyjne, co wzbudza kontrowersje w środowisku podatkowym, szczególnie ze względu na sprzeczność z unijną Dyrektywą (tzw. „Parent-Subsidiary Directive”) . Warto pamiętać, że mimo odmowy wydania opinii, przedsiębiorcy mają prawo do złożenia skargi do sądu administracyjnego w takiej sprawie.
Niepewność podatkowa
Omawiane wyroki wpisują się w szerszy trend zwiększonej niepewności podatkowej w obszarze podatku u źródła. Brak jasnych wytycznych i zmieniająca się praktyka organów podatkowych sprawiają, że nawet najlepiej przygotowane wnioski mogą spotkać się z odmową. Co więcej, podatnicy, zwłaszcza ci operujący w jurysdykcjach uznawanych za “podejrzane”, jak Luksemburg czy Niderlandy, mogą być szczególnie narażeni na odmowy.
Wnioski dla podatników
Wnioski płynące z omawianych wyroków są jasne – procedura uzyskiwania opinii nie jest prosta, a podatnicy muszą być przygotowani na to, że ich wnioski mogą spotkać się z odmową, nawet jeśli spełniają wymogi formalne. Kluczową rolę odgrywają tutaj wątpliwości organu co do rzeczywistego właściciela należności oraz braku obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego przez organ.
W związku z tym, przed złożeniem wniosku o wydanie opinii, warto dokładnie przeanalizować swoją sytuację podatkową, upewnić się, że dokumentacja jest kompletna i spełnia wszystkie wymogi oraz być przygotowanym na ewentualne kontrowersje. Warto również rozważyć wsparcie ekspertów podatkowych, którzy mogą pomóc w zrozumieniu przepisów i lepszym przygotowaniu do postępowania przed organami podatkowymi.
Jest to tym bardziej istotne z uwagi na zbliżający się termin ważności opinii, które były wydane przed 31 grudnia 2021 r., które utracą ważność z dniem 1 stycznia 2025 r. Podmioty, które otrzymały taką opinię i korzystały dotychczas z preferencji na jej podstawie, powinny rozważyć możliwie szybkie złożenie wniosku o wydanie nowej opinii o stosowaniu preferencji. Opinia wydawana jest – co do zasady – bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia wpływu wniosku do organu podatkowego. Tym samym, w przypadku złożenia wniosku w dniu dzisiejszym opinia zostałaby wydana najwcześniej w lutym 2025 r. Należy mieć jednak na uwadze wyżej opisane problemy, jakie mogą się pojawić w procesie wydawania opinii. Dodatkowo, na wydłużenie ustawowego terminu mogą mieć również wpływ m.in. tzw. opóźnienia spowodowane z winy strony albo z przyczyn niezależnych od organu.
Podsumowanie
Wyrok NSA z 19 grudnia 2023 r. oraz wyrok WSA z 5 kwietnia 2023 r. podkreślają, że organy podatkowe mają szerokie możliwości odmowy wydania opinii, co rodzi pewne ryzyko dla podatników. Procedura ta wymaga od podatnika nie tylko staranności w przygotowaniu dokumentacji, ale także gotowości na ewentualne wątpliwości organu, które mogą prowadzić do odmowy. W kontekście zmieniających się przepisów i praktyk, niepewność podatkowa może stać się codziennością dla wielu firm działających międzynarodowo.
Składając wniosek o wydanie opinii rekomendowane jest zatem wypełnienie wysokiego rygoru należytej staranności – id est załączenie do opinii wszelkich dokumentów najpełniej potwierdzających uprawnienie do stosowania preferencyjnego opodatkowania lub zwolnienia. Należy pamiętać przy tym, aby dokumenty pozyskane od podatnika (kontrahenta) zostały przetłumaczone przez tłumacza przysięgłego – vide przepisy Konstytucji RP, ustawy o języku polskim oraz ustawy o zawodzie tłumacza.
Autor: Małgorzata Karbowiak – Doradca podatkowy nr wpisu 11 758
